زمان تقریبی مطالعه: 3 دقیقه
 

وقف ناقص





به وقف بر بخشی از کلام ، با نیاز بخش بعدی به آن وقف ناقص می‌گویند.


۱ - تعریف



وقف اختیاری را در یک تقسیم، به وقف تام و ناقص منقسم کرده‌اند. «وقف ناقص» در جایی است که از بخش بعدی مستغنی باشد اما بخش بعدی، از این کلام مستغنی نباشد. مثلاً در: (اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ صِرَاطَ الَّذِینَ اَنعَمتَ عَلَیهِمْ) هر چند عبارت:«اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ» به مابعد نیازی ندارد، اما «صِرَاطَ الَّذِینَ اَنعَمتَ عَلَیهِمْ» به ماقبل مرتبط بوده و بی نیاز از آن نیست.

۲ - اقسام پنج گانه وقف



ارتباط معنایی بین دو بخش کلام، از حیث شدت و ضعف، متفاوت است و به همین ملاک، اقسام پنج گانه‌ای به اسامی: « وقف اتمّ »، « وقف تام »، « وقف شبه تام »، «وقف ناقص» و « وقف انقص » ترسیم کرده‌اند که ارتباط در این اقسام- به ترتیب- از ضعف به شدت می‌گراید، و به همین نسبت، مکثِ همراه با وقف، کم و کمتر می‌شود به طوری که در «وقف انقص» بخش اول بدون مکث و تراخی باید به دنبال بخش اول قرائت شود.

۳ - دیدگاه زرکشی



زرکشی در مواردی، وقف ناقص را نیکو شمرده است:
۱. به هدف بیان یک نکته، مثل وقف بر «عِوَجَا» در آیه:(وَلَمْ یَجْعَل لَّهُ عِوَجَاقَیِّمًا لِّیُنذِرَ بَاْسًا شَدِیدًا مِن لَّدُنْهُ) برای بیان این نکته که «قَیِّمًا» منفصل از «عِوَجَا» بوده و حال (با نیت تقدّم) است. و مثل وقف بر «بَنَاتُ الاُخْتِ» در آیه:(حُرِّمَتْ عَلَیْکُمْ اُمَّهَاتُکُمْ وَبَنَاتُکُمْ وَاَخَوَاتُکُمْ وَعَمَّاتُکُمْ وَخَالاَتُکُمْ وَبَنَاتُ الاَخِ وَبَنَاتُ الاُخْتِ وَاُمَّهَاتُکُمُ اللاَّتِی اَرْضَعْنَکُمْ) برای فاصله گذاشتن بین تحریم نَسَبی و سببی. و مثل وقف بر «مَّرْقَدِنَا» در آیه:(قَالُوا یَا وَیْلَنَا مَن بَعَثَنَا مِن مَّرْقَدِنَا هَذَا مَا وَعَدَ الرَّحْمَنُ وَصَدَقَ الْمُرْسَلُونَ) برای بیان این نکته که «هَذَا...» ادامه قول مذکور نیست.
۲. وقف بر رؤوس آیات، مثل:(مَاکِثِینَ فِیهِ اَبَدًاوَیُنذِرَ الَّذِینَ)، و:(وَاتَّقُواْ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَاَن تَقُولُواْ).
۳. در مواردی که صورت وقف و وصل به لحاظ لفظ ، عین همدیگر باشند، مثل:(کَلَّا اِنَّهَا لَظَینَزَّاعَةً لِّلشَّوَیتَدْعُو مَنْ اَدْبَرَ وَتَوَلَّیوَجَمَعَ فَاَوْعَی).
۴. در مواردی که کلام مبنی بر وقف است، که به لحاظ صیغه ، غیر از وقف، جایز نیست، مثل:(لَمْ اُوتَ کِتَابِیهْوَلَمْ اَدْرِ مَا حِسَابِیهْ).

۴ - پانویس


 
۱. فاتحه/سوره۱، آیه۶-۷.    
۲. زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن، ج۱، ص۳۶۰.    
۳. کهف/سوره۱۸، آیه۱-۲.    
۴. نساء/سوره۴، آیه۲۳.    
۵. یس/سوره۳۶، آیه۵۲.    
۶. کهف/سوره۱۸، آیه۳-۴.    
۷. انعام/سوره۶، آیه۱۵۵-۱۵۶.    
۸. معارج/سوره۷۰، آیه۱۵-۱۸.    
۹. حاقه/سوره۶۹، آیه۲۵-۲۶.    
۱۰. سخاوی، علی بن محمد، جمال القراء و کمال الاقراء، ص۶۸۴.    
۱۱. زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن، ج۱، ص ۳۶۴-۳۶۷.    


۵ - منبع



فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «وقف ناقص».    



آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.